Αναστάσιος Παπαγιαβής
Ορθοπαιδικός Χειρουργός Ισχίου - Γόνατος

Αγκύλωση είναι η απώλεια κίνησης σε μια άρθρωση. Η απώλεια κίνησης μπορεί να είναι πλήρης ή να έχουμε σημαντική μείωση του εύρους κίνησης (υποκινητικότητα). Η αντιμετώπιση γίνεται με ασκήσεις διατάσεων, ειδικά μηχανήματα παθητικής κινητοποίησης και δυναμικούς νάρθηκες. Στις πιο δύσκολες περιπτώσεις κάνουμε χειρουργική επέμβαση (αρθρόλυση).

Αερόβια άσκηση είναι το είδος της άσκησης που αποσκοπεί κυρίως σε τόνωση της κυκλοφορίας και καύση του λίπους. Με την αερόβια άσκηση ανεβαίνουν οι καρδιακοί παλμοί, χωρίς όμως ποτέ να φτάνουν σε υπερβολικά επίπεδα. Ονομάζεται έτσι γιατί με το τρόπο αυτό επαρκεί ακόμα η αερόβια γλυκόλυση για τις καύσεις του οργανισμού για την ενέργεια που χρειάζεται.

ΑΜΣΣ είναι τα αρχικά για την Θωρακική Μοίρα Σπονδυλικής Στήλης. Η ΑΜΣΣ αποτελείται από 7 σπονδύλους (Α1-Α7).

Τα αυτοάνοσα είναι νοσήματα που ο οργανισμός μας στρέφεται ενάντια σε κύτταρα του ίδιου του σώματος. Το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού είναι σχεδιασμένο ώστε να επιτίθεται σε οτιδήποτε ξένο (αντιγόνο) εισβάλει στο σώμα. Στα αυτοάνοσα μπερδεύει τα κύτταρα του και τους επιτίθεται. Συνήθως η επίθεση αυτή εντοπίζεται στον αρθρικό υμένα των αρθρώσεων. Η αιτιολογία είναι άγνωστη, φαίνεται όμως ότι πρόκειται για έναν συνδυασμό γενετικής προδιάθεσης και εξωτερικών παραγόντων. Με τα αυτοάνοσα νοσήματα ασχολείται η ειδικότητα της Ρευματολογίας. Οι ορθοπαιδικοί επεμβαίνουν στο τελικό στάδιο όταν πια έχει επέλθει η καταστροφή των αρθρώσεων και υπάρχει ένδειξη για χειρουργείο.

Οι βακτηρίες (ή πατερίτσες) είναι βοηθήματα βάδισης. Χρησιμοποιούνται για υποστήριξη όταν η βάδιση είναι δύσκολη και από ασθενείς στους οποίους δεν επιτρέπεται η πλήρης φόρτιση.

Θεραπευτικό σύστημα με προέλευση από την Άπω Ανατολή.

Οι λέξεις «βλαισότητα» και «ραιβότητα» χρησιμοποιούνται στην ορθοπαιδική για να δηλώσουν τη γωνίωση που μπορεί να έχουν τα άκρα του σώματος. Όταν η γωνία η οποία σχηματίζεται έχει την κορυφή της προς το κέντρο του σώματος, τότε η άρθρωση βρίσκεται σε βλαισότητα. Όταν αντίθετα η γωνία αυτή δείχνει αντίθετα προς το κέντρο του σώματος, τότε η άρθρωση βρίσκεται σε ραιβότητα. Η πιο συχνή χρήση των όρων αυτών γίνεται στην άρθρωση του γόνατος (βλαισογονία και ραιβογονία). Τα βλαισά γόνατα σχηματίζουν γωνία προς τα μέσα (πόδια σαν Χ) ενώ τα ραιβά γόνατα έχουν σχήμα σαν δύο παρενθέσεις και έχουν συνδεθεί με το επάγγελμα του ποδοσφαιριστή.

Το γάγγλιο είναι ένα καλόηθες κυστικό μόρφωμα που πηγάζει από μια άρθρωση ή τον έλυτρο ενός τένοντα. Συνεπώς είναι συνήθως γεμάτο με τη λιπαντική ουσία των αρθρώσεων και ελύτρων που μοιάζει με ζελέ. Πιο συχνά εμφανίζεται στη ραχαία περιοχή του καρπού. Συχνά υπάρχει αυξομείωση του μεγέθους με αντίστοιχη αυξομείωση των συμπτωμάτων.

Το γαλακτικό οξύ είναι προϊόν της αναερόβιας γλυκόλυσης και παράγεται μετά από έντονη άσκηση ή καταπόνηση. Η υψηλή συγκέντρωσή του στον μυϊκό ιστό θεωρείται υπεύθυνη για το αίσθημα του "πιασίματος" που έχουμε λίγες ώρες μετά από έντονη άσκηση.

Διαθερμία είναι ένας γενικός όρος για μηχανήματα που παράγουν θερμότητα από ηλεκτρικό ρεύμα. Οι φυσικοθεραπευτές χρησιμοποιούν συχνά μηχανήματα διαθερμίας για την παραγωγή θερμότητας βαθιά στους ιστούς. Στη χειρουργική χρησιμοποιούμε μηχανήματα διαθερμίας για καυτηριασμό των ιστών και αιμόσταση.

Διάστρεμμα είναι η συνδεσμική κάκωση των αρθρώσεων. Όταν η άρθρωση πιεστεί πέρα από τα όρια της φυσιολογικής της κίνησης οι σύνδεσμοι που τη περιβάλλουν μπορεί να υποστούν διάταση ή ρήξη. Ανάλογα με τη βαρύτητα έχουμε 1ου, 2ου και 3ου βαθμού διάστρεμμα.

Διάταση είναι η παθητική έλξη ενός μυός (ή ομάδας μυών) στην κατεύθυνση των ινών του. Η διάταση εκτελείται σε κατεύθυνση αντίθετη από αυτήν που κάνει ο μυς όταν συσπάται. Για να διατείνουμε για παράδειγμα τον τετρακέφαλο μυ που τεντώνει το γόνατο, πρέπει να λυγίσουμε το γόνατο όσο το δυνατόν περισσότερο. Η διάταση μπορεί να είναι συνεχής με σταδιακή ομοιόμορφη αύξηση της πίεσης ή με κοφτές, παλμικές επαναλήψεις.  

Η χορήγηση ουσιών στο σώμα σε ενέσιμη μορφή. Μπορεί να γίνει στις αρθρώσεις, ενδομυϊκά, υποδόρια ή στοχευμένα σε διάφορα σημεία στους ιστούς.

Φαινόμενο στο οποίο δημιουργείται ένα "σκάλωμα" κατά την κίνηση ενός δακτύλου με αποτέλεσμα αυτό να αναπηδά. Οφείλεται σε φλεγμονή του καμπτήρα τένοντα ενός δακτύλου που έχει σαν αποτέλεσμα την πάχυνση του καθώς τρίβεται στην είσοδο ενός τούνελ που υπάρχει στο ύψος της παλάμης.

Ηλεκτροθεραπεία είναι οι θεραπευτικές εφαρμογές του ηλεκτρισμού στη Φυσικοθεραπεία. Χωρίζονται σε γαλβανικά και φοραδικά ρεύματα, ενώ πολύ δημοφιλή στους αθλητές είναι επίσης και τα ρεύματα ενδυνάμωσης.

Ηλεκτρομυογράφημα (ΗΜΓ) είναι εργαστηριακή εξέταση η οποία διενεργείται από νευρολόγο (σπανιότερα και από φυσίατρους) και αξιολογεί τη νευρική τροφοδοσία των μυών. Γίνεται συνήθως μαζί με το νευρογράφημα (βλ. λέξη). Η νευρική τροφοδοσία ενός μυός επηρεάζεται σε περίπτωση βλάβης ενός νεύρου. Η βλάβη μπορεί να οφείλεται σε πίεση (όπως στο καρπιαίο σύνδρομο) αλλά και άλλες βλάβες και εντοπίζονται είτε κεντρικά στην σπονδυλική στήλη είτε περιφερικά. Τα ευρήματα στο ηλεκτρομυογράφημα είναι ανάλογα και με το χρονικό διάστημα για το οποίο ο μυς έχει μείνει απονευρωμένος.

Ήλος ("καρφί" στα αρχαία ελληνικά) είναι υλικό που χρησιμοποιούμε συχνά στην ορθοπαιδική, συνήθως μέσα στα οστά (ενδομυελικά) για τη σταθεροποίηση των καταγμάτων. Υπάρχουν πολλοί τύποι ήλων. Συχνότερα χρησιμοποιούνται για οστεοσύνθεση καταγμάτων του μηρού και της κνήμης. Οι ήλοι μπορούν να τοποθετηθούν με ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές και προσφέρουν πλεονεκτήματα γρηγορότερης αποκατάστασης σε σχέση με τις πλάκες-βίδες.

Θλάση σημαίνει κάκωση. Ο όρος χρησιμοποιείται συνήθως για το χτύπημα από αμβλύ αντικείμενο. Στην ορθοπαιδική λέμε μυϊκή θλάση ή οστική θλάση για να εκφράσουμε την οποιαδήποτε κάκωση γίνεται στις ίνες ενός μυός (από διάταση κυρίως ή από πλήξη) ή στο οστό αντίστοιχα.

ΘΜΣΣ είναι τα αρχικά για την Θωρακική Μοίρα Σπονδυλικής Στήλης. Η ΘΜΣΣ αποτελείται από 12 σπονδύλους από τους οποίους εκφύονται οι πλευρές και σχηματίζεται ο θώρακας (Θ1-Θ12).

Ιδιοδεκτικότητα είναι η ικανότητα που έχουν οι περιφερικές αρθρώσεις να στέλνουν πληροφορίες στον εγκέφαλο, ο οποίος αντιδρά αντίστοιχα με ενέργειες σταθεροποίησής τους δημιουργώντας ένα νευρομυϊκό κύκλο. Έτσι γνωρίζουμε κάθε στιγμή τη θέση του σώματός μας χωρίς να το βλέπουμε. Αυτή η αίσθηση των αρθρώσεων οφείλεται στην ιδιοδεκτικότητα. Η ιδιοδεκτικότητα επηρεάζεται από τους τραυματισμούς και κυρίως τις ρήξεις συνδέσμων. Για την βελτίωση της ιδιοδεκτικότητας υπάρχουν ειδικά προγράμματα ασκήσεων, συνήθως πάνω σε δίσκους ισορροπίας.

Το ιερό είναι το οστούν που βρίσκεται κάτω ακριβώς από την ΟΜΣΣ (Οσφυϊκή Μοίρα Σπονδυλικής Στήλης – βλ. λέξη). Αποτελείται από την συνοστέωση (ένωση σαν ένα οστό) των 5 ιερών σπόνδυλων. (Ι1-Ι5)

Η οποιαδήποτε βλάβη ενός ιστού από εξωτερικό παράγοντα.(π.χ. από πλήξη, πτώση, διάστρεμμα κλπ). Δεν αποτελεί διάγνωση και χρησιμοποιείται όταν δεν μπορεί κανείς να εντοπιστεί με ακρίβεια η βλάβη. Για παράδειγμα κάκωση γόνατος σημαίνει ότι απλώς χτυπήσατε το γόνατό σας.

Οι αντιθρομβωτικές κάλτσες χρησιμοποιούνται για την πρόληψη της θρόμβωσης αλλά και τη μείωση του οιδήματος στα κάτω άκρα. Είναι πολύ σημαντική η επιλογή του σωστού μεγέθους ώστε να μην είναι υπερβολικά σφιχτές, αλλά ούτε και χαλαρές. Ονομάζονται "διαβαθμισμένης συμπίεσης" γιατί ασκούν μεγάλη πίεση στο κάτω μέρος και ανεβαίνοντας προς τον μηρό η πίεση μειώνεται. Έτσι βοηθούν την κυκλοφορία στέλνοντας το αίμα από την περιφέρεια προς το κέντρο.

Η Λαγονοκνημιαία ταινία είναι ένας τένοντας σε σχήμα πλατιάς ταινίας κάτω από το δέρμα σε όλο το μήκος της πλαϊνής όψης του μηρού. Ξεκινά από την περιοχή του λαγονίου και φτάνει ως την κνήμη. Στους αθλητές εμφανίζει συχνά ένα σύνδρομο καταπόνησης ή τριβής (Σύνδρομο Λαγονοκνημιαίας ταινίας).

Είναι ελαστικοί ιμάντες για μυϊκή ενδυνάμωση με ασκήσεις αντίστασης. Υπάρχουν διάφορα επίπεδα ελαστικότητας, διακρινόμενα συνήθως χαρακτηριστικά χρώματα.

Λαχνοοζώδης υμενίτιδα είναι πάθηση του αρθρικού υμένα. Προκαλεί πρήξιμο της άρθρωσης, το οποίο υποτροπιάζει συχνά χωρίς συνήθως να προκαλεί πόνο. Κατά την αρθροσκόπηση η εικόνα είναι εντυπωσιακή καθώς ο αρθρικός υμένας είναι γεμάτος χαρακτηριστικές λάχνες.

Είναι ειδικά μηχανήματα που χρησιμοποιούνται στη φυσικοθεραπεία κυρίως για έλεγχο του οιδήματος των μαλακών μορίων.

Η Μαγνητική τομογραφία (MRI) είναι μια απεικονιστική εξέταση με μεγάλη ευκρίνεια στην απεικόνιση των μαλακών μορίων. Προτιμάται συχνά γιατί δεν παράγει καθόλου ακτινοβολία για τον ασθενή. Η πιθανή ύπαρξη μεταλλικών σωμάτων στο σώμα του ασθενή μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα. Επίσης ασθενείς με κλειστοφοβία δυσκολεύονται γιατί πρέπει να μπου σε ένα μακρύ, στενό τούνελ. Για τον λόγο αυτό έχουν εξελιχθεί τομογράφοι με τούνελ αυξημένης διαμέτρου ή και χωρίς καθόλου πλαϊνά τοιχώματα, των οποίων όμως η απεικονιστική ευκρίνεια μειώνεται ανάλογα.

Μεταταρσαλγία είναι γενικός όρος για το πόνο στην περιοχή των μεταταρσίων. Τα πέντε μετατάρσια είναι τα μακρά οστά, τα οποία μεσολαβούν ανάμεσα στον ταρσό και στα δάκτυλα των ποδιών. Στην άκρη τους καταλήγουν στις κεφαλές πάνω στις οποίες πατάμε με όλο μας το βάρος καθώς αλλάζουμε βήμα. Η μεταταρσαλγία εμφανίζεται συχνά όταν τα ενδιάμεσα τρία μετατάρσια αρχίζουν να χαμηλώνουν αισθητά παίρνοντας ένα μεγάλο μέρος του φορτίου, ένα φαινόμενο που ονομάζεται από κάποιους σαν "πτώση μεταταρσίων". Αυτό συνήθως εμφανίζεται σε μεγάλες ηλικίες και είναι πιθανό να οφείλεται σε μια γενικευμένη χαλάρωση των μαλακών μορίων.

Νάρθηκας ονομάζεται κάθε είδους ορθοπαιδικό βοήθημα που ακινητοποιεί μια άρθρωση ή ένα κάταγμα. Για την κατασκευή τους χρησιμοποιούνται διάφορα υλικά όπως ο γύψος (Γυψονάρθηκας) ή είναι κατασκευές από συνθετικά υλικά. Ο γυψονάρθηκας αποτελείται από μια γύψινη λωρίδα κατά μήκος του άκρου που συγκρατείται με ελαστικό επίδεσμο.

Νευρογράφημα είναι η εργαστηριακή εξέταση που διενεργείται από νευρολόγο (σπανιότερα και από φυσίατρους), συνήθως μαζί με το ηλεκτρομυογράφημα (ΗΜΓ - βλ. λέξη). Με αυτή αξιολογείται η λειτουργία των περιφερικών νεύρων και συγκεκριμένα η ταχύτητας αγωγής δηλαδή η ταχύτητα με την οποία ένα ερέθισμα μεταδίδεται κατά μήκος του νεύρου. Η ταχύτητα αγωγής είναι μειωμένη στην περίπτωση στην οποία υπάρχει πίεση ή βλάβη σε ένα νεύρο, όπως στην περίπτωση του συνδρόμου καρπιαίου σωλήνα.

Νεύρωμα είναι ο καλοήθης όγκος συνήθως μικρού μεγέθους, που αποτελείται από νευρικό ιστό. Το νεύρωμα απαντάται κλασικά σε περιφερικά νεύρα. Το πιο γνωστό είναι το "νεύρωμα Morton".

Οίδημα είναι η διόγκωση των μαλακών μορίων (πρήξιμο). Μπορεί να οφείλεται είτε σε οξεία φλεγμονή είτε σε χρόνιο πρόβλημα, κυρίως του κυκλοφορικού συστήματος. Οποιαδήποτε διαταραχή της κυκλοφορίας προξενεί οίδημα. Στον τραυματισμό (θλάση, κάταγμα, διάστρεμμα κλπ.) έχουμε τοπική καταστροφή του αγγειακού συστήματος, ενώ στις περιπτώσεις χρονίων οιδημάτων αυτό οφείλεται σε δυσλειτουργία της καρδιάς, των νεφρών ή των αγγείων.

Ομοιοπαθητική είναι ένα θεραπευτικό σύστημα που εμφανίστηκε πριν 2 αιώνες. Οι ομοιοπαθητικοί χρησιμοποιούν φάρμακα σε διαλύματα πολύ υψηλής αραίωσης. Σύμφωνα με την ομοιοπαθητική θεωρία, το νερό του διαλύματος έχει αναπτύξει "μνήμη" της ουσίας και παραμένει έτσι φαρμακευτικά δραστικό σε κάποιο βαθμό.

Η είσφρυση όνυχος συναντάται συχνά στο μεγάλο δάκτυλο του ποδιού σε νέα συνήθως άτομα. Το νύχι καθώς μεγαλώνει αρχίζει να αναπτύσσεται ελαφρά προς τα κάτω καρφώνοντας το δέρμα στην άκρη της φάλαγγας δημιουργώντας φλεγμονή. Όταν η φλεγμονή είναι προχωρημένη η περιοχή μπορεί να επιμολυνθεί, πράγμα που περιπλέκει την κατάσταση.

Ορρογονοθυλακίτιδα είναι η φλεγμονή του ορρογόνου θυλάκου. Ορρογόνοι θύλακες (bursa) υπάρχουν σε πολλά σημεία στο σώμα μας, ειδικά στα σημεία στα οποία υπάρχει προεξοχή ενός οστού. Έτσι τα σημεία αυτά προστατεύονται από τη συνεχή τριβή. Φυσιολογικά οι ορρογόνοι θύλακοι περιέχουν ελάχιστη ποσότητα υγρού (ή ορρού, όπως λέει το όνομά τους). Αντίθετα, όταν υπάρχει μια φλεγμονή το υγρό αυξάνεται και ο ορρογόνος θύλακος φουσκώνει.

Οστεονέκρωση είναι μια νόσος κατά την οποία υπάρχει νέκρωση σε συγκεκριμένα σημεία των οστών (ονομάζεται και ίσχαιμη νέκρωση). Οφείλεται στη κακή αιμάτωσή των περιοχών αυτών . Εμφανίζεται συνήθως στο ισχίο και το γόνατο.

Παγοθεραπεία είναι η χρήση ψυχρών επιθεμάτων για τον έλεγχο της μετατραυματικής ή μετεγχειρητικής υπερθερμίας και οιδήματος. Συνήθως τοποθετούμε μια παγοκύστη για 10-15 λεπτά κάθε 3-4 ώρες. Στην εφαρμογή του πάγου παρεμβάλουμε ένα λεπτό ύφασμα γιατί μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα. Υπάρχουν επίσης ψυκτικά σπρέι και τζελ.

Παγωμένος ώμος ή σωστότερα συμφυτική θυλακίτιδα είναι μια σταδιακή μείωση της κίνησης στην άρθρωση του ώμου αγνώστου αιτιολογίας. Έχει καλή πρόγνωση. Αρχικά υπάρχει πόνος και συνεχή μείωση του εύρους κίνησης της άρθρωσης και μετά η φάση που μπορεί να κρατήσει μήνες στην οποία σταδιακά το εύρος κίνησης επανακτάται πλήρως.

Η πλατυποδία είναι μια ανατομική παραμόρφωση του πέλματος στην οποία η καμάρα του ποδιού μειώνεται σημαντικά έως και εξαφανίζεται. Συνήθως εμφανίζεται ως φυσιολογική παραλλαγή αλλά ενίοτε προκαλεί άλγος και χρειάζεται υποστηρικτική θεραπεία με τη χρήση πάτων (ορθοτικά πέλματα), οι οποίοι υποστηρίζουν την περιοχή της καμάρας. Η αιτιολογία είναι άγνωστη.  

Ραιβόκρανο είναι η πάθηση που το κεφάλι γέρνει προς τη μεριά. Συνήθως είναι μυϊκής αιτιολογίας (Μυϊκό Ραιβόκρανο) που οφείλεται στον αυθόρμητο σπασμό του στερνοκλειδομαστοειδούς μυός.

Οι λέξεις "ραιβότητα" και "βλαισότητα" χρησιμοποιούνται στην ορθοπαιδική για να δηλώσουν τη γωνίωση που μπορεί να έχουν τα άκρα του σώματος. Όταν η γωνία αυτή δείχνει αντίθετα προς τα εκτός του σώματος, τότε η άρθρωση βρίσκεται σε ραιβότητα. . Όταν αντίθετα η γωνία η οποία σχηματίζεται έχει την κορυφή της προς το κέντρο του σώματος, τότε η άρθρωση βρίσκεται σε βλαισότητα Η πιο συχνή χρήση των όρων αυτών γίνεται στην άρθρωση του γόνατος (ραιβογονία και βλαισογονία). Τα ραιβά γόνατα έχουν σχήμα σαν δύο παρενθέσεις και έχουν συνδεθεί με το επάγγελμα του ποδοσφαιριστή ενώ τα βλαισά γόνατα σχηματίζουν γωνία προς τα μέσα (πόδια σαν Χ).

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι το πιο γνωστό αυτοάνοσο νόσημα. Όπως σε όλα τα αυτοάνοσα νοσήματα, πρόκειται για αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού ενάντια στα ίδια του τακύτταρα.

Σάρκωμα είναι κακοήθης όγκος του μυοσκελετικύ. Στα οστά απαντώνται διάφοροι τύποι σαρκώματος (οστεοσάρκωμα, χονδροσάρκωμα, παροστικό σάρκωμα και το οστικό ινοσάρκωμα).

Υπάρχει σκαφοειδές οστό στο χέρι (καρπός) αλλά και στο πόδι (ταρσός). Το όνομά τους οφείλεται στο σχήμα τους. Συνήθως αναφερόμαστε στο κάταγμα του σκαφοειδούς στον καρπό επειδή είναι επικίνδυνο για 2 λόγους: Αρχικά γιατί κάνει συχνά νέκρωση λόγω της ευπαθής του αιμάτωσης αλλά και γιατί και είναι δύσκολο να ανιχνευθεί με τις ακτινογραφίες και αυτό οδηγεί σε υψηλά ποσοστά ιατρικού λάθους.  

Σφυροδακτυλία είναι η παραμόρφωση ενός δακτύλου με την τελευταία (ονυχοφόρο) φάλαγγα σε κάμψη (mallet finger). Στο χέρι λέγεται και mallet finger και δημιουργείται συνήθως από τραυματισμό και ρήξη της κατάφυσης του εκτείνοντα τένοντα του δακτύλου. Θεραπεύεται με ειδικό ναρθηκάκι ή επεμβατικά. Στο πόδι λέγεται hammer toe και δημιουργείται συχνότερα στο 2ο δάκτυλο μετά από πολύχρονη πίεση στην περιοχή συνήθως από στενά παπούτσια. Θεραπεύεται με ορθοτικά βοηθήματα ή επέμβαση (αρθρόδεση).

Παλιός κοινός όρος κάτω από τον οποίο καλύπτονται όλα τα σύνδρομα πόνου στην πρόσθια πλευρά του γόνατος. Σήμερα προτιμάται ο (επίσης ασαφής) όρος "Πρόσθια γοναλγία" (anterior knee pain) ή "Επιγονατιδομηριαία ευαισθησία".